اۋعاندىق مونا ليزا

قارسى الدىڭدا وتىرعان جاننىڭ جانارىنا ۇڭىلگەن سايىن جۇمباق ءبىر الەمگە ەنگەندەي بولاسىڭ. كىسىنىڭ قاراشىعىنان قيالعا شومعانىن، قياعا كوز تاستاعانىن، قيماسىنان ايىرىلعانىن ايىرۋ وڭاي. كوزقاراسىنا قونىستانعان قۇپيالار ماڭدايىنداعى تاعدىردىڭ ءمانى مەن مازمۇنىنداي كورىنەدى. جازمىشقا مويىنسىنعان پەندە عۇمىرى نە دەگەن ايانىشتى ەدى.

كەشە مەن سول مۇڭلى جاناردى جولىقتىرعاندايمىن. ادامزات بالاسى جارالعاننان بەرى ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان ازالى جانار. قۇددى قۇلاما قۇز سەكىلدى. قاراعان سايىن، اياعىڭ تايىپ كەتەردەي جاسقاناسىڭ. سويتە تۇرا ءوزى جەردەن اۋىر، اسپاننان جەڭىل، كۇن ساۋلەسىنەن جۇيرىك، نايزاعايدان وتكىر. سوناۋ قايتا تىرىلمەس مامونت سەكىلدى ماڭگى وشكەن، وتكەن كۇن ەلەستەر يىرىمىنە تارتادى. تاۋى شاعىلعان تالماۋ كوڭىلدىڭ ىزالى ايقايى بار. ورمانى وتقا ورانعان قۇستىڭ قاناتىمەن سۋ سەبۋگە وقتالعانىنداي. شاراسىزدىق پەن شىرعالاڭ. ءبارى- ءبارى تۇتاسىپ كەلىپ سول جاننىڭ جانارىنا ۇيا سالعانداي. ول جۇمباق جانار - الۋان تاعدىرلى اۋعان قىزىنا تيەسىلى.

عۇمىر پاراعىنىڭ سارعايعان تۇسىن ساعىنىشىنا بالاپ، دۋلى دۇنيەدەن ىزگىلىك ىزدەگەن جولاۋشى كەيىپتە. ويلى كوزبەن قاراساڭىز، قاسىرەتتىڭ تابى بايقالادى. وتانىنان الىستاتقان وپاسىز دۇنيە. بالالىعىن جوعالتقان بويجەتكەن.

بۇل سىرلى سۇگىرەت - امەريكالىق فوتوجۋرناليست ستيۆ ماككۋرريدىڭ 1984 -جىلعى ساپارلارىنىڭ بىرىندە تۇسىرگەن ەڭبەك. ويدا جوقتا وبەكتيۆكە ىلىككەن اۋعان ارۋى، ونى ءبىر- اق ساتتە جۇلدىزعا اينالدىردى. الەم ەرەكشە فوتوسۋرەتتى «اۋعان قىزى» نەمەسە «اۋعاندىق مونا ليزا» دەپ اتادى. عاجابى سول، ستيۆ ونى اۋعانستاندا ەمەس، پاكىستاندا، ياعني بوسقىندار لاگەرىندە تۇسىرگەن ەكەن. بوسقىن قىزدىڭ بوستاندىقتى اڭساعان كوز- جانارى جاھاندى ويعا شومدىردى.

1985 -جىلى عاجايىپ فوتوسۋرەت National Geograhpic جۋرنالىنىڭ العاشقى بەتىنە باسىلدى. ايگىلى جۋرنالدىڭ سول جولعى مۇقاباسى باسىلىمنىڭ 40 جىلدىق عۇمىرىندا ەڭ ۇزدىك 10 مۇقابا تىزىمىنە ەندى. ءتىپتى «اۋعاندىق مونا ليزا» اتاقتى رەۆوليۋتسيونەر چە گەۆارانىڭ پورترەتىن ارتتا قالدىرىپ، مىڭداعان تيراجبەن الەمگە جول تارتتى.

بۇل فوتوسۋرەتتىڭ قۇپياسى نەدە دەسەڭىز؟ بىرىنشىدەن، قىز وتە ادەمى. سودان سوڭ ونىڭ كوزقاراسىنان ۇلكەن تولقىنىس انىق بايقالادى. ويماقتاي كوزىندە قورقىنىشپەن قاتار، قايسارلىق پەن تاباندىلىق ۇيىسقان. ول لاگەردەگى بوسقىننىڭ ءبىرى بولا تۇرا، كەدەيلىكتىڭ قامىتىن كيسە دە ورامالى ارقىلى تەكتىلىگىن ءتامام جۇرتقا بايان ەتىپ تۇر. مۇسىلمان قىزىنىڭ ابىرويى بارىنەن جوعارى ەكەنىن كوزقاراسىنان ۇقتىرعان سۇلۋدىڭ قاراسى ەلىتىپ اكەتەدى.

«ونى باتىستىق ستيلدە كيىندىرىڭىز، سوندا ءبىزدىڭ قوعامنىڭ كەز كەلگەن مۇشەسىنە ۇقسايتىن بولادى»، دەيدى اۆتور ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە. فوتوگراف كەيىپكەرىن اۋعانستانعا بارعان ءار ساپارىندا ىزدەپ تابۋعا تىرىستى. ءبىراق ناتيجە بولمادى.

شىنىندا، ومىرىندە كەزدەيسوق كەزدەسكەن كەيىپكەرى قايتا قولىنا وڭايلىقپەن تۇسپەدى. باسىنا باق بولىپ قونعان فوتو ءۇشىن اۋعان ارۋىنا العىس ايتۋدى اڭسادى. وسىلايشا، 2002 -جىلى «National Geographic» ۇجىمى اۋعانستانعا ەكسپەديتسياعا بارىپ، ايەلدى ىزدەيدى. ولار فوتوسۋرەتتى ءوتىپ بارا جاتقان ادامداردىڭ بارلىعىنا كورسەتىپ، حابار جينايدى. اقىرى قالا تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى تانىپ، قايدان تابۋعا بولاتىنىن ايتادى.

ءۇش كۇنگى توقتاۋسىز ىزدەنىستەن كەيىن، توپ اۋعان ايەلى قونىستانعان ايماققا بارادى. قىزىعى، فوتوگراف سول بەت ەرەكشەلىكتەرىن بىردەن تانيدى. قىزدىڭ ءوزى ەگدە تارتقانمەن، باياعى وتتى جانار ءالى وشپەگەن. ونىڭ ەسىمى - شاربات گۋلا ەكەن. فوتوسۋرەتتىڭ سونشالىقتى تانىمال بولعانىن بىلگەن شاربات قاتتى تاڭعالادى. ءوزىنىڭ جاس كەزىندەگى كەيپىن كورىپ، كوڭىلى قۇلازيدى.

سول ساتتە «National Geographic» ۇجىمى وزدەرىنە ۇلكەن بەدەل اكەلگەن تۇلعامەن قايتا جولىققاندارىنا ريزا بولىپ، كەز كەلگەن تىلەگىن ورىنداۋعا ۋادە ەتەدى. اۆتور دا ءوزىنىڭ وسىنشاما اتاق- دارەجە سىيلاعان ارۋعا باسىن يەدى. شاربات ولاردان ءۇش قىزىنا ارناپ تىگىن ماشيناسىن ساتىپ الىپ بەرۋدى سۇرايدى. جوقشىلىقتان ابدەن كۇيرەگەن انا بالالارىنىڭ ەڭ قۇرىماسا كاسىپپەن اينالىسىپ، ءناپاقا تابۋىن ويلاعان. بۇل وقيعا دا كوپشىلىكتىڭ جۇرەگىن ەلجىرەتتى.

2016 -جىلى اۋعانستان پرەزيدەنتى اشراف عاني شارباتپەن كەزدەسىپ، جاڭا پاتەردىڭ كىلتىن تابىستادى. مەملەكەت باسشىسى وعان وتباسىنىڭ ءبىلىمى مەن دەنساۋلىعىن قاداعالاۋعا ءسوز بەرەدى. مىنە، الەمنىڭ نازارىن وزىنە اۋدارتقان ءبىر فوتوسۋرەتتىڭ تاريحى وسىنداي.

ءيا، اۋعان قىزىنىڭ ىشكى ءحالى قاراشىعىنان قاراپ تۇرعانداي. اتاقتى سۋرەتشى امەدەو ءموديليانيدىڭ «جان كۇيىڭنىڭ تۇسىمەن، جانارىڭدى بويايمىن» دەيتىن ءسوزى ويعا ورالادى. وسى جاناردان الەمنىڭ قايشىلىقتارى مەن قيىندىقتارىن اڭعارماۋ مۇمكىن ەمەستەي.. .

egemen.kz