Ақмола облысының Қошқарбай шатқалында ежелгі металлургияның орталығы табылды
Жоба «Рухани жағыру» бағдарламасын және Н.Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» атты іргелі мақаласын іске асыру шеңберінде қолға алынды.
Ақмола облысының Мәдениет, архивтер және құжаттамалар басқармасының мәліметінше, аталмыш музей тарих және мәдени ескерткіштерге археологиялық және ғылыми-қалпына келтіру жұмыстарын жүзеге асыру үшін 2018 жылы мемлекеттік лицензия алған.
«Міне, бүгінде бұл музей қызметкерлеріне өңіріміздің тарихында жаңа парақтарды ашуға ерекше мүмкіндік береді. Осы жаңалықтардың бірі - Қошқарбай шатқалы аумағындағы ежелгі металлургияның орталығы. Археолог-ғалымдар Қошқарбай шатқалын кезекті зерттеу кезінде осындай қорытындыға келді», - деді ведомстводан.
Ақмола облыстық тарихи-өлкетану музейінің мамандары атап өткендей, Қошқарбай шатқалы Көкшетау қаласынан алыс емес жерде, Зеренді ауданының көркем жерлерінің бірінде орналасқан және тарихи-мәдени мұра нысандарын оқшаулауға арналған ерекше орын. Шағалалы өзенінің салыстырмалы түрдегі қысқа алқабында (шамамен 25 км) тас дәуірінен бастап қазіргі этнографиялық кезеңге дейінгі 250-ден астам археологиялық ескерткіштер жинақталды.
«Көрсетілген ауданда археологтар әртүрлі диаметрлі, солтүстік-батыс бағытында сызық бойымен созылған әдеттен тыс қазаншұңқырларды (9 дана) тапты. Тереңірек қарасақ, шұңқырлар тастардың дөңгелектелген сұлбалары болып шықты. Олардың сыртқы жағы балшықпен қапталған, шамасы, жылуды жақсы сақтау үшін арнайы жасалған. Ішіне салынған тас балқытылған, бұл жоғары температураны көрсетеді, қалыңдығы 30 см-ден асатын қалау (кірпіш және сылақ) бар, ал бетінде тас пен әктас қалпақшасы бар.
Барлық көрсеткіштер бойынша ол ежелгі пешке ұқсайды. Сонымен қатар, айналаны тексеру кезінде жанып кеткен тастар мен мәрмәр кеңінен табылды. Екі кішкентай ойық, арбалардың іздері сақталды, осылайша дайын өнімді шығарып тастаған сияқты. Осы жерден екі жүз метрдей жерде шағын кен шығарылатын орын табылды. Бұл жерде барлық белгілер бойынша ежелгі қоныстанушылар шикізат өндірген. Тағы оңтүстікке қарай 20 метр жерде ошақ, көтергіш материал (жер бетінде жатқан артефактілер) - тас диск, сірә, кетпеннің үзіндісі, қайрақ тас-жануыштың қалдықтары табылды», - деп толықтырды ведомстводан.
Алғашқы зерттеулердің нәтижелеріне сүйене отырып, бұл аумақта қола дәуіріндегі қоныс болған, яғни металлургтер колониясы болды деген болжам жасауға негіз бар. Бұл мекеннің ерекшелігі - жақын жерде өзеннің ағуы және кендердің жақын орналасуы. Ежелгі болат құюшылардың осы орынды таңдау себебі сонысымен түсіндіріледі. Пештердің айналасындағы тас көмір қалдықтары мен күйдірілген тастардың болуы бұл жердің қола дәуірінде металл өндіру орталықтарының бірі болғандығын дәлелдейді. Кейінгі қола дәуіріндегі Еуразия металлургиялық провинциясы жүйесінде мыс пен қола өндірушілерінің маңыздылары Қазақстанның тау-кен металлургиялық орталықтары болды.
Ғалымдардың айтуынша, бұл аумақты адамдар мезолит дәуірінде, шамамен 10 мың жыл бұрын мекендеген. Ежелгі адамдар үшін бұл алқап балық аулауға, аң аулауға және терімшілікпен айналысуға тамаша орын болған. Ол желдерден жабық жерлерде орналасып, таулардағы және олардың бойындағы орман өсімдіктері тұрғын үй мен жерлеу құрылыстарын салудың қоры болды. Жерлеу құрылыстарының формалары әртүрлі: қарапайым шұңқырлардан бастап, алып қабірлерге дейін кездеседі. Қорымдардың түрлері: топырақтармен тұрғызу арқылы ерекшеленген қорғандар және арнайы тұрғызылмаған топырақтар.
«Қазіргі уақытта табылған жерде барлау жұмыстары жүргізілді. Енді топырақтың жайғасуын анықтау үшін гео-сканерлеу кешенін жүргізу қажет», - деп түйіндеді мекемеден.